बहुस्तरिय शासन (Multi-level Governance)
® सरकार सहित अन्य बहु पक्षहरुको समावेशिता सहितको शासन
® बहु पात्रिय सहभागिता (multi actors governance)
® बहु तहयुक्त शासन (multi layers of governance): संघिय, प्रान्तीय,
स्थानीय र सामुदायिक (यो vertical view हो)
® सरकारले गर्ने शासन political governance, निजी क्षेत्रले
गर्ने corporate governance, गैर-सरकारी संस्थाले गर्ने social governance, देश-देशबिचको
cross-border governance, विश्वव्यापी रुपमा हुने global governance को समष्टि रुप
(यो horizontal view हो)
® यसलाई अन्य नामहरु जस्तै बहुतहगत शासन (Multi Layered Governance), बहुपात्रिय शासन (Multi Partner
Governance), बहुकेन्द्रित शासन (Multi Centric Governance), बहुआयामिक शासन (Multi-Dimensional
Governance) भनेर पनि चिनिन्छ I
बहुस्तरिय शासनको अवधारणा (Concept of multi-level governance)
® नेदरल्याण्डका प्रोफेसर द्वय Liesbet Hooghe र Gary Marks ले सन् १९९१ मा Multi-level
Governance नामक पुस्तकमा 'बहुस्तरिय शासन' शब्दको प्रयोग
गरेपश्चात् अन्यत्र पनि यसको प्रयोग हुन थाल्यो I
® Euro Zone भित्र रहेका ९५,००० संस्थाहरुले EU भित्रको
शासनमा प्रभाव पार्थे I ति बाहेक ३ देश England, Germany र France बढी शक्तिशाली
थिए I यस अवस्थालाई चित्रण गरि Multi-level
Governance लेखिएको थियो I
® सन् १९८०: मार्गरेट थ्याचरले व्यबस्थापनमा सुधार गर्नुपर्ने
principle ल्याईन् जसलाई Thacherism पनि भनिन्छ I उनको 'cutting the role of government' अर्थात्
state को भूमिका घटाउँदै जानुपर्छ भन्ने धारणा अनुरुप disinvestment को policy लाई
बढावा दिंदै सार्वजनिक स्थानलाई privatize गर्ने काम भयो I
® सन् १९८९: सोभियत सङ्घ १५ भागमा विभक्त भयो I बर्लिनको पर्खाल ढल्यो र
कम्युनिस्ट शासनको अन्त्य भयो I सोभियत सङ्घ र अमेरिका बेग्लाबेग्लै रुपमा नेतृत्व गरिएको bipolar
government system अन्तत: unipolar government system मा गयो र त्यसको नेतृत्व
अमेरिकाले गर्यो I व्यापारको स्वतन्त्र प्रवाह हुन थाल्यो I
® सन् १९९२:
ब्राजिलमा Earth Summit सम्पन्न भयो जसलाई Rio Conference पनि भनिन्छ I Earth Summit मा ठुला
देशको बोलवाला हुन्छ, साना देशहरुले आफ्नो आवाज सशक्त रुपमा राख्न सक्दैनन् र बैठक
औपचारिकतामा मात्र सिमित हुन्छ भन्ने हेतुले civil society ले समानान्तर रुपमा
अर्को conference गरे I civil society द्वारा सम्पन गरिएको conference बाट २१ ओटा
बुँदा पारित भयो जसलाई Agenda-21 भनियो I Earth Summit पछी social sector को initiative भयो,
प्रजातान्त्रिक सरकारको स्थापना हुन थाल्यो र devolution तथा devolution ले बढी
महत्व पाउन थाल्यो I
® सन् २०००: स्थानीय सरकारलाई बलियो बनाउने काम हुन थाल्यो I community based governence
विकसित भयो I सहकारीको भूमिका बढी हुन थाल्यो I
® सन् २००१: Developing countries लाई मध्यनजरमा राखी MDGs
जारी भयो जसमा ८ ओटा goals समावेश छन् I ८ ओटा goals मध्ये ७ ओटा subjective र ८ औँ
goal global partnership सङ्ग सम्बन्धित छ I अन्य ७ ओटा goals हासिल गर्न राखिएको ८ औँ goal
ले multi-level governance लाई प्रतिनिधित्व गर्दछ I
® SDGs को अवधारणा पछी inter-dependent global system को
विकास हुन थाल्यो I SDGs मा 17 ओटा goals समावेश गरिएका छन् जसको 17 औँ बुँदामा
global partnership को कुरा उल्लेख छ I यसरी supra-nation to sub-nation को अभ्यास हुन थाल्यो I
[नेपालको हकमा SDGs का १५
ओटा goals मात्र लागु हुन्छन् I SDGs सबै देशका लागि जारी गरिएको हो भने MDGs विकासशील
देशका लागि जारी गरिएको हो I]
धन्यवाद
ReplyDelete